Geçerli Nedenle Fesih ve Haklı Fesih Nedenleri Genel Ayırımı

İş sözleşmesinin feshinde gerek istifa yolu gerekse işten çıkarma yolunda aralarında ağırlık farkı bulunan geçerli nedenlerle haklı nedenler arasındaki farklılık, işçi ve işveren arasında bulunması gereken güven ilişkisinin sarsılması veya güven temelinin çökmesi ile açıklanabilir. İşçi ve işveren sadece o andaki değil, ileride de sürecek olan iş ilişkisinin iyi bir şekilde devam edeceğine güvenerek iş ilişkisi kurarlar. İşçi ve işveren karşılıklı olarak güven ortamı içinde çalışma ortamını devam ettirmesi gerekmektedir.

Güven ilişkisi işveren yahut işçi arasından birinin davranışı yüzünden sarsılır veya kaybedilirse diğer tarafın artık iş ilişkisini sürdürmesi beklenemez.  Taraflardan birinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışları sonucunda diğer taraf için çekilmez hale gelmişse haklı nedenle derhal fesih hakkı doğar.

İŞ SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİ NEDENLE FESİHİ

Geçerli fesih kavramını ilk olarak İş Kanunun ilgili maddesinde ‘Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.’  Ifadesi ile görmekteyiz.

 

1) İŞÇİNİN YETERSİZLİĞİ veya DAVRANIŞLARI NEDENİ İLE FESİH

1.a) İşçinin Yetersiz Olması

1.b) İşçinin Davranışları

 

2) İŞLETMENİN, İŞYERİNİN VE İŞİN GEREKLERİ NEDENİYLE FESİH

İşveren, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanarak feshedebilir. Bu sebeple fesih; işçinin kişiliği ile ilgisi bulunmayan, ekonomik güçlüklere veya yeniden yapılanma gereklerine ya da teknolojik değişimlere bağlı olarak, iş yerinde işçinin işinin ortadan kalkması veya nitelik değiştirmesi dolayısıyla çalışmaya devam olanağının kalmaması sonucunda ortaya çıkan işgücü fazlasının işçi ihtiyacına uyarlanmasıdır.

 

İŞ SÖZLEŞMESİNİN HAKLI NEDENLE FESİHİ

Sürdürülmesi için taraflar arasında belirli bir güven ilişkisinin varlığı gereken iş akitlerinde ortaya çıkan bir durum nedeni ile ilişkinin devamlılığı taraflardan birisi için çekilmez hale gelmişse ve ilişkinin devamı objektif olarak beklenemez durumda ise haklı nedenle derhal fesih hakkı ortaya çıkar.

Haklı nedenle fesih kavramının yasal dayanağı Türk Borçlar Kanunu madde 435’de yer almaktadır. Madde uyarınca “Taraflardan her biri, haklı sebeplerle sözleşmeyi derhâl feshedebilir. Sözleşmeyi fesheden taraf, fesih sebebini yazılı olarak bildirmek zorundadır. Sözleşmeyi fesheden taraftan, dürüstlük kurallarına göre hizmet ilişkisini sürdürmesi beklenemeyen bütün durum ve koşullar, haklı sebep sayılır.” Haklı sebeple fesih hakkı tanıyan haller ise İş Kanunun 24. Ve 25. Maddelerinde sayılmıştır.  24. Madde işçi açısından haklı sebepleri 25. Madde ise işveren açısından haklı sebepleri saymaktadır. Her iki maddedeki sebepler de sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri, zorlayıcı sebepler olarak üçe ayırılmıştır.

 

İŞÇİ AÇISINDAN HAKLI FESİH NEDENLERİ

1) SAĞLIK NEDENLERİ:

1.a) İşin İşçinin Sağlığı İçin Tehlikeli Olması,

1.b) İşverenin Veya Başka Bir İşçinin Bulaşıcı Hastalığa Tutulması,

 

2) AHLAK VE İYİNİYET KURALINA UYMAYAN HALLER ve BENZERLERİ

2.a) İşverenin İşçiyi Yanıltması,

2.b) İşverenin Şeref ve Namusa Dokunacak Sözleri ve Davranışları, Cinsel veya Psikolojik Tacizi (Mobbing),

2.c) İşverenin Sataşması,

2.d) İşçinin Diğer İşçinin Cinsel Tacizine Uğraması,

2.e) İşverenin Ücret Ödememesi,

 

İŞVEREN AÇISINDAN HAKLI FESİH NEDENLERİ

1) SAĞLIK NEDENLERİ

1.a) İşçinin Hastalanması veya Kazaya Uğraması,

1.b) İşçinin Tedavi Edilemeyecek Hastalığa Tutulması,

 

2) AHLAK VE İYİ NİYET KURALLARINA UYMAYAN HALLER VE BENZERLERİ

2.a) İşçinin İşvereni Yanıltması,

2.b) İşçinin İşveren Aleyhine Sözler Sarf Etmesi,

2.c) İşçinin Geçimsizliği,

2.d) İşçinin Bağlılığının Yeterli Olmaması,

2.e) İşçinin Devamsızlığı ve İşe Geç Gelmesi,

2.f) İşçinin Görevini Yerine Getirmekte Yetersizliği,

2.g) İşçinin Kısa Süren Tutukluluğu,

 

3) ZORLAYICI NEDENLER

İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması halinde işveren bir haftalık sürenin bitiminden itibaren iş sözleşmesini haklı neden ile feshedebilir. Zorlayıcı nedenlere örnek olarak sel, kar, deprem gibi doğal olaylarla ulaşımın kesilmesi, salgın hastalık nedeniyle bölgenin dışına çıkışın yasaklanması gibi haller sayılabilir.

 

HAKLI NEDENLE FESHİN KULLANILMASI VE HUKUKİ SONUÇLARI

İş sözleşmesini ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerlerine dayanarak feshetmek isteyen işveren, fesih iradesini dayandığı olayı öğrendiği günden itibaren hesaplanacak altı iş günü içinde ve her halde olayın gerçekleştiği günden itibaren bir yıl geçmeden açıklamak, yani karşı tarafa ulaştırmak zorundadır. Bu süreler hak düşürücü sürelerdir.

İş sözleşmesini bu belirtilen süreler içerisinde haklı bir şekilde fesheden taraf feshe sebep olan haller dolayısı ile bir zarara uğramış ise genel hükümler uyarınca karşı taraftan zararının tazminini talep edebilir. Ancak sözleşme İş Kanunu’nda sayılan haller dışında kalan haller nedeni ile feshedilmişse o zaman tazminat talebi mümkün olmayacaktır.

Eğer taraflardan birisi iş sözleşmesini haklı nedenle feshederse karşı taraftan ihbar tazminatı talep edemez.

İş sözleşmesi işçi tarafından ya da işveren tarafından feshedilirse işçinin kıdeminin bir yıldan fazla olması durumunda işçi kıdem tazminatına hak kazanır.

İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur.